PembeNar Özel
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Korhan Kahraman, polikistik over sendromunun (PKOS) tüm dünyada epey yaygın görülen bir hastalık olup yaklaşık olarak her 10 genç bayandan birinde görüldüğüne dikkat çekerek, “Hastalık sıklıkla geç ergenlik ve genç erişkin yaş periyotlarında 18-25 yaş aralığında ortaya çıkmaktadır. Temelde bir yumurtalık hastalığı olmakla birlikte nedenlerinin karmaşıklığı ve tesirlerinin bedenin birçok sisteminde görülebilmesi nedeniyle bir hastalıktan çok bir sendrom olarak isimlendirilmektedir.
Polikistik over sendromu, tanımlanması hayli eskilere dayanan bir hastalık olmasına karşın; nedenleri, tesirleri ve tedavisi alanında günümüzde en çok çalışma yapılan ve hala aydınlatılmaya muhtaç bilinmezlikler içeren tıbbın ‘gizemli’ hastalıklarından biri olmaya devam etmektedir. Genetik, ailesel yatkınlık, çevresel faktörler, etnik köken ve obezite üzere birçok faktör hastalığın ortaya çıkmasında rol alabilmektedir. Bunlar içerisinde genetik olarak yumurtalığın ‘sıradışı’ davranış biçimi hastalığın ortaya çıkışında temel bir neden olarak görülmektedir” diye konuştu.
“Adet kanamaları gecikerek sıklıkla 35 günden daha uzun aralıklarla ve mühleti öngörülemeyen bir gecikme ile gerçekleşmektedir”
“Yumurtalıkta görülen ana sorun, aylık nizamlı olması gereken yumurtlamanın büsbütün ya da kısmi olarak gerçekleşmemesidir” diyen Kahraman kelamlarını şu formda sürdürdü:
“Bu durumun sonucu olarak, aylık olması gereken rutin adet döngüsü gerçekleşmemekte ve adet kanamaları gecikerek sıklıkla 35 günden daha uzun aralıklarla ve müddeti öngörülemeyen bir gecikme ile gerçekleşmektedir. Kronik yumurtlayamama sorununun klinik yansıması olarak, hastalar sıklıkla ‘adet görmüyorum’ ya da ‘2-3 ayda bir adet görüyorum’ biçiminde bir tabir ile tabibe başvurmaktadırlar. Yaygın görülen bir öteki klinik sorun ise ‘hirsutizm’ olarak isimlendirilen durum olup bu tabir, bedenin erkeklere mahsus alanlarında ortaya çıkan ve erkeksi kıl yapısına sahip tüylenmenin bariz bir halde bayanlarda görülmesini tanımlar. Hirsutizm, olağanda bayanlarda düşük düzeylerde olan erkeklik hormonlarının, PKOS’nun neden olduğu bir dizi değişiklik sonucunda, daha fazla ölçüde üretilmesi yahut hormon düzeyleri olağan düzeylerde olsa dahiartmış aktifliğinin bir yansıması olarak ortaya çıkmaktadır.
Kadınlarda erkeklik hormonun tesirindeki bu artış ‘androjenizm’ olarak isimlendirilen bir dizi değişikliğe neden olur ve hirsutizm bunlardan en sık görülenidir. Polikistik over sendromlu genç bayanlarda ikinci sıklıkta görülen androjenik belirti sivilce sorunudur. Erkek tipi saç dökülmesi az olmakla birlikte kimi vakit bir öbür androgenik bulgu olarak karşımıza çıkabilmektedir. Polikistik over sendromlu genç kızlarda görülen artmış erkeklik hormon düzeylerini ana kaynağı yumurtalıklar olmakla birlikte, böbrek üstü bezleri ve bedendeki yağ hücreleri de bu hormonların artışında rol alan başka yapılardır.”
Polikisitik over sendromlu bireylerde yaygın olarak görülen sorunlardan birinin de kilo fazlalığı olduğuna vurgu yapan Kahraman, “Olguların yaklaşık yarısında beden yükü ülkü kilonunun üzerindedir. Bedendeki yağ kütlesi ile hastalığın yaygın sorunları (adet düzensizliği, androjenizm) ortasında direkt ve sıkı bir bağlantı bulunmaktadır. Bu nedenle tedavide ana faktörlerden biri fazla kiloların, diyet ve antrenman programları ile denetim altına alınmasıdır. İnsülin hormonuna direnç (insülin rezistansı) veglukoz kan seviyelerinin yüksekliği (glikozin toleransı) PKOS’dasık görülen metabolik değişikliklerden olup bu durumların varlığı ilerleyen yaşlarda şeker hastalığı için kıymetli bir risk artışına neden olabilmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
PKOS ve kısırlık
Kahraman, çocuk sahibi olamama sorununun de, PKOS’lu bireylerde görülen yumurtlama sıkıntısının bir sonucu olarak ortaya çıktığını kaydederek, “Kadına ilişkin çocuk sahibi olamama (infertilite) nedenleri ortasında PKOS ile bağlantılı yumurtlama meseleleri, azımsanamayacak oranlarda bir nedensel sıklığa sahip olup kimi vakit hastaların kliniklere temel müracaat nedeni olabilmektedir. Uzun müddetli yumurtalık işlev bozukluklarının neden olduğu hormonal düzensizlik, rahim iç duvarının estrojen hormonu ile uygunsuz ve denetimsiz uyarımına neden olarak rahim iç duvarının kalınlaşmasına ve kimi vakitte bu alanda ortaya çıkan rahim kanserleri (endometrium kanseri) için az da olsa bir risk artışına neden olabilmektedir. İnsülin hormonu metabolizmasındaki değişikliklerin de bu riske katkı sağladığı bilinmektedir.
Tedavide temel yaklaşım, ömür tarzının bu sendromun halihazırda var olan tesirlerini (adet düzensizliği, androjenizm, çocuk sahibi olamama)veya ileride ortaya çıkması olası uzun devir risklerinin (Diyabet, kalp-damar hastalıkları, kanser vs.) azaltılmasına yönelik düzenlenmesidir. Fazla kiloların yahut yağ kütlesinin,düşük karbonhidratlı diyet ve idman ile azaltılması temeldir. Bozulmuş olan adet ritminin, doğum denetim hapları ile düzenlenmesi yaygın olarak kullanılan farmakolojik (ilaç) tedavi stratejilerinden biridir. PKOS’da kullanılan doğum denetim ilaçlarının temel özelliklerinden birisi içeriğindeki hormonların (progestin) anti-androjenik yani erkeklik hormonunun tesirlerini engelleyen özellikte olmasıdır. Bu özellikteki doğum denetim hapları, bozulmuş olan adet döngüsünü düzenlemenin yanında erkek tipi tüylenme, sivilce ve saç dökülmesi üzere sorunları de azalmakta yahut büsbütün ortadan kaldırabilmektedir. Çocuk sahibi olmak isteyen ve PKOS nedeniyle bu talihi yakalayamayan bireylerde temel tedavi seçenekleri, yumurtlamayı yine sağlayıcı ilaçların kullanıldığı bir dizi yardımcı üreme tekniğinin kullanımını kapsar” açıklamasında bulundu.
